trump ne yapacak= friedman

İnsanlar yeniden seçilen Donald Trump’ı dış politikada zor günlerin beklediğini söylüyor. Ama neden böyle dediklerini anlamış değilim.

Trump’ın tek yapması gereken Vladimir Putin’i Rusya’nın batı sınırından taviz vermeye ikna etmek.

Volodimir Zelenski’yi Ukrayna’nın doğu sınırından ödün vermeye ikna etmek. Binyamin Netanyahu’yu İsrail’in batı ve güney sınırlarını belirlemeye ikna etmek. İran’ın ruhani lideri Ali Hamaney’i ülkesinin batı sınırını belirlemeye, yani Lübnan, Suriye, Irak ve Yemen’i kontrol etmeye çalışmaktan vazgeçmeye ikna etmek. Çin’i doğu sınırını Tayvan’ı kapsamayacak şekilde çizmeye ikna etmek. Ayrıca Yemen’deki Husileri kıyı sınırlarını sadece kıyıdan sadece birkaç mil mesafeyle sınırlı tutmaya ve Kızıldeniz’deki bütün gemi trafiğini aksatmamaya ikna etmek. Başka bir deyişle, Trump 20 Ocak’ta göreve geldiğinde tek derdinin Amerika’nın güney sınırı olacağını sanıyorsanız meseleye biraz daha dikkatli bakmanız gerekiyor.

Rusya tarafından vurulan Ukrayna’nın Toresk kenti. Ukrayna’da da Orta Doğu’da da durum Trump’ın ilk döneminden çok daha karışık. (Fotoğraf: Getty Images)

İlk dönemi farklıydı

Trump 2021’de Beyaz Saray’dan ayrılırken henüz Rusya’nın Ukrayna işgali ve İsrail ile Hamas ve Hizbullah arasındaki savaş başlamamıştı. Ekonomik entegrasyonun artışı ve Büyük Güçler arasındaki barışla belirlenen o günler halen “Soğuk Savaş sonrası” dönem olarak anılabilirdi. Rusya Ukrayna’dan küçük bir toprak parçası koparsa da tamamını mideye indirmeye kalkışmamıştı. İran ile İsrail hasım olsalar da doğrudan birbirlerine saldırmış değillerdi.

İsrail Batı Şeria’yı işgal etmişti belki ama daha önce ülkedeki hiçbir koalisyon hükümeti bütün Batı Şeria’nın resmen ilhakı üzerinde anlaşarak iktidara gelmemişti. Şimdi aynı koalisyonun tarafları Gazze Şeridi için de aynısını istiyor. Amerika Yemen’deki Husileri kafasına takmıyordu, henüz cephaneliğimizdeki en pahalı bombalardan bazılarını hayalet uçaklarla üzerlerine yağdırmamıştık.

Kısacası Trump’ın Beyaz Saray günlerinden bu yana birçok kırmızı çizgi aşıldı. Bu sorunları halledip “Amerika’yı yeniden harika yapmak” için Trump’ın ilk yönetiminde benimsediği veya seçim kampanyasında önerdiği soyutlanma politikasından daha incelikli ve karmaşık bir güç kullanımı ve zorlayıcı diplomasi gerekeceği kesin.

Geçen salı İsrailli Araplar ve Yahudilerle birlikte Hayfa’da yemekteydim. Konukların söylediğine bakılırsa İsrailli birçok Yahudi, Trump’ın damatlarından biri Yahudi olduğu için başkanın Filistinlilere sert davranacağını düşünüyor. Birçok İsrailli Arap’a göre ise Trump kendilerine yarayacak çünkü Netanyahu’ya karşı koyacak kadar sert tek lider. Üstelik diğer damadının babası Lübnan asıllı Amerikalı. Bir tarafın hayal kırıklığına uğrayacağı kesin!

Putin çekilebilir mi?

Trump’ın Ukrayna diplomasisi konusunda American Enterprise Institute’ten Rusya uzmanı Leon Aron’la konuştum. Aron’a göre Putin’i Rusya ile Ukrayna arasındaki sınırın yeniden tesisine yönelik bir ateşkese/barışa ikna etmek Trump’ın önündeki en zor iş olabilir çünkü “Ukrayna’da Trump barış, Putin ise zafer istiyor.” Aron ayrıca Putin’in Ukrayna’da ölen ve yaralanan 600 bin vatandaşı varken halka “Kusura bakmayın, Ukrayna’yı ele geçirmeyeceğiz” deme lüksünün kalmadığını söylüyor.

Putin’in Kuzey Kore’den bilfiil 10 bin asker getirmesi iki şeye işaret ediyor: Birincisi, zafer kazanmadan durmaktan çok korkuyor. İkincisi 18 yaşındaki Rus etnik kökenli çocukları cepheye yollamak zorunda kalırsa karşılaşacağı toplumsal tepkiden. Trump Ukrayna’yı 12 ay daha savaştaki mevcut pozisyonunda tutmayı başarırsa, seçim kampanyasında bir günde yapmayı vaat ettiği şeyi bir yılın sonunda da olsa yaparak Ukrayna savaşını bitirecek anlaşmayı mümkün kılabilir. NATO’dan çekilmesi ise başka kırmızı çizgilerin aşılmasına yol açar.

Esas mesele şu: Dünya her zaman seçim kampanyalarında anlatılandan çok daha karmaşık bir yer ve şu an işler hiç olmadığı kadar karışmış durumda. Boksör Mike Tyson’a atfedilen sözde olduğu gibi, “Yüzünün ortasına yumruğu yiyene kadar herkesin bir planı vardır.”