iran neyi bekliyor

Londra'daki araştırma grubu Chatham House'da Orta Doğu analisti olan Sanam Vakil, yeni cumhurbaşkanının dışişleri bakanı da dahil olmak üzere kabinesinin henüz onaylanmamış olmasının iç müzakereleri yavaşlatmış olabileceğini söyledi.

Vakil, aynı zamanda reformist olarak görülen Pezeşkiyan'ın, algılanan güç gösterme ihtiyacı ile hükümetinin Batı'nın ekonomik yaptırımlarının etkilerini hafifletme ve İran'ın uluslararası alanda daha fazla izole olmasını önleme konusundaki daha geniş çıkarlarını dengelemeye çalışabileceğini söyledi.

Vakil, "Verilecek yanıt, Batı ile yaptırımların hafifletilmesini sağlayacak müzakerelerin kapısını kapatmayacak şekilde dikkatle ayarlanmalıdır" dedi.

Bir düşünce kuruluşu olan Crisis Group'un İran proje direktörü Ali Vaez, büyük ölçüde sembolik olarak görülen bir askeri yanıtın da Tahran açısından riskli olduğunu, ancak İsrail'i daha fazla saldırı düzenlemekten caydırmasının pek mümkün olmayacağını söyledi.

Vaez'e göre bu durumda geriye somut bir karşılık seçeneği kalıyor, ancak bu da İsrail'in daha büyük bir karşılık vermesine neden olacak ve Tahran bunu takip edebilecek tırmanma döngüsünü kontrol edemeyecek.

Vaez, "İsrail bu durumda İran'ı kontrol altına aldı çünkü İran'ın elinde iyi bir seçenek kalmadı" dedi. Hem Vakil hem de Vaez İran'ın niyetini anlamanın zor olduğunu söyledi.

İran'ın tepkisi nasıl olabilir?

İran İsrail'i birden fazla yönden ve farklı şekillerde vurabilir. Hamas, Hizbullah ve Yemen'deki Husi milisleri gibi vekil güçlerden oluşan bir ağa sahip olan Tahran yönetimi, İsrail'in kuzeyinden Kızıldeniz'e kadar uzanan hedeflere saldırma gücüne sahip.

Nisan ayında Tahran, İsrail'in bir İran elçilik kompleksini vurmasına karşılık olarak İsrail'e yaklaşık 300 füze ve insansız hava aracıyla saldırdı. Neredeyse tamamı ABD ve diğer müttefiklerin desteğiyle İsrail'in hava savunması tarafından düşürüldü. Bu, İran'ın İsrail ile yıllardır kara, deniz, hava ve siber uzay üzerinden yürüttüğü gizli bir savaşın ardından gerçekleştirdiği ilk doğrudan saldırıydı.

Nisan ayındaki saldırı Negev çölündeki bir İsrail hava üssünde hafif hasara yol açmış ve 7 yaşındaki bir kız çocuğunu ağır yaralamıştı. 

İsrail nasıl hazırlanıyor?

İsrailli yetkililer halka güçlendirilmiş güvenli odalarda yiyecek ve su stoklamalarını söyledi ve hastaneler hastaları yeraltı koğuşlarına taşımak için planlar yaptı. Aynı zamanda kurtarma ekipleri de şehirlere yerleştirildi.

ABD'li ve İsrailli diplomatlar ve güvenlik yetkilileri İran'ın Nisan ayındaki saldırısının kapsamı ve yoğunluğu hakkında önceden bilgi sahibiydi ve bu da savunma hazırlıklarını kolaylaştırdı. Aynı şekilde Haniye'nin öldürülmesinden bu yana geçen yaklaşık iki hafta İsrail'de hazırlıkların arttırılması için zaman yarattı.

Geçtiğimiz hafta İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu İsrail'in hem savunma hem de saldırı için hazırlıklı olduğunu söyledi.

Bununla birlikte askeri analistler İran ve Hizbullah'ın aynı anda yeterli sayıda füze ateşleyerek İsrail'in savunmasını alt edebileceğini söylüyor. Ayrıca alçak irtifada uçarak tespit ve imha edilmelerini zorlaştıran insansız hava aracı sürüleri de tercih edilebilir.

Amerika Birleşik Devletleri ve diğerleri nasıl karşılık veriyor?

Diplomatlar aylardır İsrail ve İran arasındaki karşılıklı saldırıların hem Gazze Şeridi'ndeki savaşı hem de İsrail'in Lübnan sınırındaki çatışmayı daha da derinleştirecek bölgesel bir çatışmaya dönüşmesinden korkuyor. Sonuç olarak diplomatlar, İran'ın tepkisini önlemek ya da en aza indirmek için kapalı kapılar ardnda yoğun bir çaba gösterdi.

ABD'nin müttefiki Ürdün'ün dışişleri bakanı son günlerde Tahran'a giderek görüşmelerde bulundu. Suudi Arabistan geçen hafta Müslüman ülkelerin bir araya geldiği İslam İşbirliği Teşkilatı'nı acil olarak toplayarak Haniye suikastını İran'ın egemenliğinin ihlali olarak nitelendirdi ve tüm taraflara gerilimi düşürme çağrısında bulundu.

ABD ise olası İran misillemesine karşılık askeri hazırlıklarını arttırdı. Savunma Bakanı Lloyd Austin, hem İsrail'in olası bir saldırıyı engelleme kapasitesini güçlendirmek hem de ülkeyi askeri olarak destekleyeceği mesajını pekiştirmek için tehditlere yanıt olarak Orta Doğu'ya ilave savaş uçakları, savaş gemileri ve bir güdümlü füze denizaltısı gönderdi.

Biden yönetimi aynı zamanda Gazze için ateşkes görüşmelerini başlatmaya çalıştı. Biden yönetimi ve Arap arabulucular Perşembe günü bölgede bir toplantı düzenleyerek bir anlaşmaya varmaya çalışacaklar. İsrail müzakere için masada olacağını söylese de Hamas katılıp katılmayacağını açıklamadı.