BRICS: ABD- Çin arasında denge olmak ne kadar mümkün?

Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika’nın bir araya gelmesiyle kurulan BRICS gittikçe büyüyor.

Batı dışı uluslararası grup geçen ağustos ayında Mısır, Etiyopya, İran, Suudi Arabistan ve BAE’yi ekledi. O zamandan beri de yeni üyelik talepleri gelmeye başladı: Güney Afrika Dışişleri Bakanı Naledi Pandor, 30’u aşkın ülkenin uluslararası gruba katılmak istediğini belirtti. 

Malezya Başbakanı Anwar İbrahim de bloğa katılmak istediğini belirterek, Rusya, Çin ve Hintli yetkililere bu talebini iletti. Tayland da geçen haziran ayında bloğa katılmak için resmi olarak başvuruda bulundu. Yetkililer, bu ekim ayında Rusya’da düzenlenecek BRICS zirvesinde bu Güneydoğu Asya ülkesinin bloğa katılabileceğini belirtiyorlar.

Çin halen Malezya’nın ve diğer Güneydoğu Asya ülkelerinin en büyük ticari ortağı ve aynı zamanda bölgedeki birkaç ülkenin kalkınması için en önemli kaynak.

BRICS’e katılmak, Malezya Başbakanı için ticaret ve yatırım anlaşmalarını güvence altına almak anlamı taşıyabilir. 

Malezya’nın yarıiletken sektörü de Çin ve Hindistan’la yakın ilişkiden yararlanabilir; iki dev tüketici pazarı daha fazla Malezya yapımı elektronik cihaz satın alabilir. BRICS üyeliği aynı zamanda özellikle Çin ve Hindistan gibi üye ülkelerden turizm faaliyetlerini de artırabilir.  

Tayland da, dalgalanan ekonomisinin sıçrama yapması için BRICS’e üye olmayı fırsat görebilir. Ülkenin turizm sektörü COVID sonrası hala toparlanmaya çalıştığından büyüme son zamanlarda yavaşladı. 

Goldman Sachs, 2001 yılındaki bir raporda, Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin’in BRIC terimiyle bir araya gelerek, küresel ekonomik büyümenin itici güçleri olabileceğine dikkat çekmişti. 

Blok kuruluşundan yakın zamana kadar fazla aktif değildi ancak 2022 yılında Rusya-Ukrayna savaşının başlamasıyla artan jeopolitik gerginlikler, global ekonomik sistemde ABD/Batı dünyası ve Rusya-Çin ekseni etrafında bölünen bir düzenin hızla ortaya çıkması, bu oluşuma ivme kazandırdı. 

BRICS’e katılmak bazı ülkeler için siyasi bir korunma mekanizması olarak da görülmeye başlandı.

Analistler, dünya eğer bloklara ayrılacaksa, bu blokların dışında kalmaktansa içinde olmanın çok daha mantıklı olduğuna dikkat çekiyorlar.

Brezilya, Rusya, Çin ve Hindistan liderleri, 16 Haziran 2009'da Rusya'nın Yekaterinburg kentinde ilk BRIC zirvesi için bir araya geldi.

Dört hükümet, 2009'da Rusya'nın Yekaterinburg kentinde düzenlenen zirveyle örgütü resmen başlattıklarında bu ismi benimsediler. Grup, Güney Afrika'nın 2010'da katılmasıyla ismine bir "S" ekleyerek "BRICS" oldu.

Grup 2014 yılında kendi kalkınma bankası olan Yeni Kalkınma Bankası'nı kurdu. 2015 yılında faaliyete geçmesinden bu yana banka, üye ülkelere toplamda 32 milyar doların üzerinde kredi onayladı; Çin, bankanın bu yıl 5 milyar dolar daha kredi dağıtabileceğini umuyor. 

Malezya ve Tayland BRICS grubuna önemli katkılarda bulunacaktır. Her ikisinin de ekonomisi Etiyopya'nın iki katı büyüklüğünde ve İran ve Mısır'ınkiyle hemen hemen aynı büyüklüktedir. Malezya'nın kişi başına düşen GSYİH'si Çin'inkinden biraz daha düşüktür.

Dünya Bankası verilerine göre, BRICS'in orijinal beş ülkesi geçen yıl genişlemesinden önce dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 40'ını ve küresel GSYİH'nın yaklaşık dörtte birini oluşturuyordu. 

BAE ve Suudi Arabistan'la birlikte BRICS artık dünya petrol arzının neredeyse yarısını karşılıyor. 

BRICS işe yarayabilir mi?

Tayland hükümet sözcüsü, Mayıs ayında BRICS'e katılmanın "yeni bir dünya düzeni" yaratmaya yardımcı olacağını öne sürdü.

Ancak BRICS'in hala adına çok az başarı var. Örneğin, bloğun resmi bir ticaret veya yatırım anlaşması yok. 

BRICS'in en büyük iki ekonomisi olan Çin ve Hindistan, özellikle 2020'deki ölümcül sınır çatışmasından bu yana dostça ilişkiler içinde değil. Hindistan aynı zamanda Japonya, ABD ve Avustralya'yı da içeren Quad'ın bir üyesi;

ABD'li yetkililer, Çin'in siyasi ve ekonomik yükselişine karşı olası bir denge unsuru olarak Hindistan'a işaret ediyor.

Cheah, BRICS'in Rusya ve İran (ve ayrıca Çin) gibi ABD'li rakipleri de içerdiğini, bu nedenle Malezya ve Tayland gibi olası katılımcıların BRICS ile "etkileşimlerini dikkatlice dengelemeleri" gerekeceğini belirtiyor.

Rahman, Rusya gibi ABD yaptırımları altındaki ülkelerin güvenilir ve önemli ticaret ortakları olabileceğinin de net olmadığını öne sürüyor.

BRICS'e yeni katılanlardan biri, ABD ile Çin arasındaki denge eyleminin ne kadar zor olabileceğini zaten biliyor. ABD ile yakın bir askeri ortaklığa sahip olan BAE, yapay zeka girişimi G42'nin Washington'dan Çinli şirketlerle teknoloji bağlarını kesmesi yönünde baskı gördüğünü gördü. Girişim sonunda baskıya boyun eğdi ve Huawei ile bağlarını kesti. 

Ancak Malezya ve Tayland gibi ülkeler, BRICS'e katılmanın ekonomik getirisinin riske değdiğini düşünebilir; özellikle de Elms'in belirttiği gibi, örgütün katılım için katı şartları olmadığı düşünüldüğünde.