Şah'mı İran'ı kaybetti Jimmy Carter'mı?

Carter'ın iç politika baş danışmanı Stuart Eizenstat, Washington DC'deki ulusal katedralde toplanan önemli isimlere yaptığı açıklamada, "Jimmy Carter İran'ı kaybetmedi, Şah kaybetti" dedi.

"Şah'a verdiği desteğe rağmen, rehine krizi onun ikinci bir dönem için iktidara gelmesini engelleyen önemli bir etkendi; çünkü o, rehinelerin güvenli bir şekilde geri dönmesini kendi siyasi talihinden daha önemli görüyordu."

Törene Başkan Joe Biden, Başkan seçilmiş Donald Trump ve hayatta olan diğer tüm eski ABD başkanları katıldı.

Carter ve Şah, Carter'ın başkanlığı sırasında Washington DC ve Tahran'da Kasım ve Aralık 1977'de iki kez bir araya geldiler. Carter, Tahran'da Şah'a kadeh kaldırarak, çalkantılı bir bölgede İran'ı "istikrar adası" olarak övdü.

İki yıl sonra Şah, Ruhullah Humeyni liderliğindeki devrimcilerin kontrolü ele geçirmesi, Tahran'daki ABD büyükelçiliğine baskın düzenlemesi ve 50'den fazla Amerikalıyı rehin tutması üzerine İran'ı terk etmek zorunda kaldı.

444 günlük rehine krizi, Cumhuriyetçi halefi Ronald Reagan tarafından zayıf olarak gösterilen Carter için dayanılmaz bir siyasi sorumluluktu. Esirleri serbest bırakmak için yapılan bir ABD askeri baskını başarısız oldu ve Carter'ın aşağılanmasını derinleştirdi.

ABD'nin yurtdışındaki etkili politikasının ne kadar güçlü olması gerektiği konusundaki iç tartışmaları alevlendirdi ve İran ile Washington'ı yaklaşık yarım yüzyıllık bir karşılıklı düşmanlığa sürükledi.

Eizenstat, "(Carter) rehine kurtarma operasyonunun başarısızlığından tüm sorumluluğu üstlendi ve Ronald Reagan'a karşı acımasız bir yeniden seçim yenilgisinden sonra bile yorulmadan çalıştı ve başkanlığının son gününde onların serbest bırakılmasını sağladı" diye ekledi.

ABD'nin 1979 olaylarındaki rolü, ülkenin İslam yöneticilerini eleştiren İranlılar tarafından hararetle tartışılmaya devam ediyor. Bunlardan bazıları, Muhammed Rıza Pehlevi'nin Washington tarafından hayal kırıklığına uğratıldığını ve ABD'de yaşayan oğlu Rıza yönetiminde yenilenmiş bir monarşi özlemi çektiğini söylüyor.

Diğer İranlı muhalifler ise merhum Şah'ın otoriterliği ve ülkeyi kötü yönetmesinin, kilit müttefik Washington'ı etkili bir ortaktan mahrum bıraktığını söylüyor.